در گفت وگو با روزنامه شاخه سبز مطرح شد؛
شاخه سبز-هیفاء پردل- قم از استان هایی است که منابع آبی آن محدود و چتر خشکسالی هم چنان در آسمان آن پهن شده است کشاورزان قمی با توجه به اقلیم خشک و حتی شوری آب آن برای کشاورزی با مشکلاتی دست وپنجه نرم می کنند اما با سختکوشی و امید روش های دیگری را برای کشاورزی جایگزین کرده و قدر منابع آبی خود را می دانند.
مشکل کم آبی در بسیاری از استان‌های کشور وجود دارد اما در قم شرایط طور دیگری است لذا با توجه به این که ما توانایی آن را نداریم که اقلیم را تغییر دهیم ولی می‌توان با جایگزین کردن روش‌های علمی و منطقی با شرایط سخت کویر سازگار شد و منابع محدود آبی را مدیریت کرد..
با توجه به این که برای تأمین امنیت غذایی جامعه نیاز به کشاورزی است لذا در این میان نیاز به بهره‌گیری فناوری و دانش در حوزه کشاورزی داریم تا هم منابع آبی به درستی مصرف شود و هم با روش‌های جدید در کشت و مدیریت آن امنیت غذایی جامعه را تأمین کنیم.
اکنون به نظر با توجه به این چالش بی آبی باید یک بازنگری در نحوه کشت و انتخاب محصول در کویر و خطه کم آبی مانند قم داشت که «طرح اصلاح الگوی کشت» نامیده می‌شود، طرحی که به موجب آن گیاهانی به کار گرفته می‌شوند که در شرایط سخت اقلیم کویر مقاوم و کم آب بر و از سویی سیستم آبیاری را از سنتی به سمت آبیاری‌های نوین دیگری تغییر دهیم.
در قم سازمان جهاد کشاورزی برای بالا بردن تولیدات کشاورزی به سمت اجرای طرح اصلاح الگوی کشت رفته و سیستم‌های نوینی را به جای آبیاری سنتی جایگزین کرده است
برای اطلاع از نحوه اجرای طرح اصلاح الگوی کشت در سازمان جهاد کشاورزی قم با «مهدی علیپور» مجری این طرح گفت‌وگویی کرده است که بدین شرح است.
قم با منابع آبی بسیار کم، شرایط کشاورزی بسیار سختی دارد لذا برای استفاده از روش‌های نوین چه اقداماتی انجام شده است؟
با توجه به این که استان قم دارای محدودیت منابع آبی است و همچنین شوری آب موجود نیز یکی از معضلات میباشد لذا لازم است برای کشاورزی در این شرایط برنامه‌ریزی متناسب با اقلیم صورت پذیرد. از جمله اقدامات و برنامه‌ریزی‌هایی که در این راستا انجام شده استفاده از گیاهان کم آب بر و مقاوم به شوری از جمله گیاه «تریتیکاله» و «کینوا» است. گیاهان مذکور علاوه بر اینکه به شوری و کم آبی مقاوم هستند دارای عملکرد بالاتری نسبت به گیاهان رقیب خود دارند.
برای تأمین نهاده‌های کشاورزی مانند کود شیمیایی یارانه دولتی تعلق می‌گیرد و همچنین در اجرای سیستم‌های آبیاری نوین نیز تسهیلات بلاعوض در نظر گرفته شده است
از دیگر اقداماتی که برای مقابله با معضل کم آبی انجام شده تغییر روش کشت با استفاده از تغییر در فواصل ردیف کشت‌ها، استفاده از کشت حفاظتی و کشت توأم میباشد؛ در کشت‌هایی نظیر ذرت با تغییر در فواصل ردیف کشت می‌توان نسبت به روش سنتی قبل، آب کم‌تر و عملکرد بالاتری کسب کرد
در کشت حفاظتی با توجه به این که عملیات خاک ورزی صورت نمی‌گیرد لذا تبخیر آب از سطح خاک کاهش یافته و دوره آبیاری نیز افزایش خواهد یافت که این خود نیز به کاهش مصرف آب کمک می‌کند. در کشت توأم نیز می‌توان تا ۲۲% کاهش مصرف آب را شاهد بود. همچنین از طرفی با استفاده از آبیاری نوین مانند به کارگیری نوار تیپ در کشت‌های زراعی تا ۳۰% در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم که خوشبختانه از ابتدای سال جاری تا کنون در طرح الگوی کشت ۷/۳ میلیون متر مکعب ذخیره آب داشته‌ایم.
در قم سیستم آبیاری از سنتی به روش‌های نوین تغییر یافته مختصری در ارتباط با این موضوع توضیح دهید؟
مدیریت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان قم با محوریت طرح الگوی کشت اقدام به لوله‌گذاری و تسطیح اراضی کشاورزی و همچنین آبیاری موضعی در راستای بهینه‌سازی مصرف آب کرده است که در این زمینه نیز طبق گزارش چهار ماهه طرح سازگاری با کم آبیاری ۱/۱ میلیون متر مکعب طی سال جاری کاهش مصرف آب داشته‌ایم.
کشور و به ویژه استان قم با کمبود منابع آبی روبرو است برای این که آب در بخش کشاورزی هدر نرود طرح الگوی کشت اجرا می شود در این ارتباط توضیح دهید؟
تعيين الگوی بهينه کشت در هر برهه ای از زمان متناسب با اطلاعات موجود اقداماتی صورت گرفته ولی کامل و جامع نبوده است برابر اسناد موجود از سال 1354 چهار جلد از گزارش نهايی برنامه جامع کشت سالانه کشور تهیه و به وزارت کشاورزی و منابع طبيعی وقت تحويل شده است علاوه بر اين، بررسی سوابق نشان میدهد در سال 1369 به وسيله معاونت زراعت وزارت کشاورزی مجموعه ای تهيه و تحت عنوان"تناوب و تقويم زراعی مناطق مختلف کشور" به استانها ابلاغ شده است.
بررسی سوابق قانونی و مقررات مربوط به بخش کشاورزی نشان میدهد تهيه و اجرای الگوی کشت از وظايف وزارت جهاد کشاورزی بوده و میباشد، به طوریکه در ماده 13 قانون "تجديد تشکيلات و تعيين وظايف سازمانهای وزارت کشاورزی و منابع طبيعی و انحلال وزارت منابع طبيعی مصوب 12 دیماه سال 50 مجلس شورای ملی" وزارت مذکور را موظف به تعيين و اجرای برنامه کشت سالانه با همکاری وزارت تعاون و امور روستاها و وزارت نیرو مینمايد و برای محصولات توصيه شده مجوز تعيين حداقل قيمت را در تبصره 1 ماده 13 تجويز مینمايد.
در تبصره 2 قانون تفکيک وظايف وزارتين جهاد سازندگی و کشاورزی مصوب 1369 مجلس شورای اسلامی در بند ب وظايف وزارت کشاورزی، بهر ه برداری از زمين و تنظيم الگوی کشت متناسب با شرايط اقليمی مناطق مختلف کشور را مورد تأکيد قرار داده است.
آئين نامه اجرايی بهينه سازی مصرف آب کشاورزی مصوب در سال 75 هيئت وزيران مستند به تبصره 19قانون برنامه توسعه اقتصادی و ماده 51 قانون توزيع عادلانه آب مصو ب 1361، در ماده 3، وزارت جهاد کشاورزی را مکلف کرده است به منظور تحقق مفاد آئين نامه، الگوی کشت در هر يک از مناطق آبياری کشور را بر اساس سياستهای ملی و منطق های، منابع آب و خاک و ضوابط بهره برداری و ديگر عوامل مؤثر مشخص و ظرف مدت ده ماه به وزارت نيرو اعلام نمايد.
قانون بودجه سال 1401 کل کشور که در جلسه علنی در اواخر سال 1400 مجلس شورای اسلامی به تصويب رسيد طی نامه شماره 1314 مورخ در ابتدای سال 1401 توسط رييس جمهور ابلاغ و بر اساس بند ب تبصره 8 اين قانو ن، وزارت جهاد کشاورزی مکلف به ابلاغ الگوی کشت کشور در سال جاری شد ه معاونت محترم برنامه ريزی و امور اقتصادی وزارت متبو ع، اين تکليف به عهده سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج کشاورزی گذاشته شده است.
در مجموع، در طرح الگوی کشت با لحاظ شرایط اقلیمی و منابع آبی در دسترس، سعی بر آن شده بیشترین عملکرد را در واحد سطح با استفاده از منابع موجود به دست آورد و از پتانسیل تولید در اقلیم استان به بهترین نحو استفاده کرد.
اهم اهداف اجرای طرح الگوی کشت در کشور و به ویژه در استانی مانند قم چیست؟
برای این طرح اهداف بلند مدتی مد نظر بوده است از جمله؛ ایجاد بانک اطلاعاتی ،تعیین الگوی کشت مناسب و هم چنین ايجاد بانک اطلاعاتی جامع رقومی و مکان دار الگوی کشت در اين مناطق ؛ آینده نگری تغییر الگوی کشت بر اساس عدم قطعیت ؛ تعیین سامانه کشت با فن آوری نوین مد نظر است از اهداف اجرای این طرح می باشد.
در استانی مانند قم کاشت ارقام جدیدی مانند گیاه تریتیکاله و ارقام جدید گندم و جو که منطبق با اقلیم استان ترویج می‌شود. که با به کارگیری ارقام جدید میانگین نرخ برداشت محصول به ۵ تن در هکتار افزایش پیدا می‌کند . بدیهی است با ارتقا بهره‌وری و استفاده صحیح از نهاده‌ها، میزان تولید محصولات بخش کشاورزی استان افزایش یافته و توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری در این حوزه نیز بالا می رود.
بیشتر در چه مناطقی این طرح اجرا شده است؟؛
محدوده مطالعاتی ايران در 32 استان کشور اراضی زيرکشت و آيش زراعی و باغی میباشد بر اساس نقشه اقليم کشاورزی ايران که بر اساس روش يونسکو تهيه شده است، 26 اقليم کشاورزی در ايرا ن وجود دارد..
در تعيين الگوی کشت برای محدوده مطالعاتی، عوامل مختلفی شامل عوامل اقتصادی ؛ اجتماعی، فنی واستراتژيک تأثيرگذار میباشند که نتيجه برنامه ريزی و تدوين اين الگوی و نهايتا اجرای آن منجر به تعادل عرضه و تقاضا، منطق در تصميم گيری، استفاده بهينه از عوامل توليد، پايداری و توليد اقتصادی خواهد شد. ..
