بهمناسبت فرا رسیدن ۱۶آذر؛
هدی سادات چاوشی
گاهی میایستیم و از دور به یک روز تاریخی نگاه میکنیم. نامش را میگذاریم، تقدیسش میکنیم، گل میگذاریم و میرویم. اما شاید وقت آن رسیده باشد که از درون به این تقویم نگاه کنیم؛ از منظر آنان که دانش علم را نه فقط در کتابها، که در رگهایشان جاری کردند.
روز دانشجو نامش پرطنین است، اما سنگینتر از آن است که تنها با یک روایت حمل شود. آیا میشود تمامی آنچه را در پس این نام نهفته، تقدیس کرد؟ آیا هر حرکتی، به صرف دانشجوییبودن فاعل آن، قداست مییابد؟ اینجاست که پایهها باید محکمتر شود. پایهای از حقیقت علم.
اهلبیت علیهمالسلام برایمان ترازو گذاشتهاند و میفرمایند: «العلم ثلاثه: آیاتٌ محکمات، و فریضهٌ عادله، و سنهٌ قائمه: علم سهگانه است: علم احکام، علم عقاید، علم تزکیه(علم اخلاق)». اینها فریضه هستند، ستونهای نجات. باقی علوم، فضیلتاند. خداوند در روز قیامت و حساب از ندانستن ریاضی یا فیزیک بازخواست نمیکند، اما از ندانستنِ «خود»، «خالق»، «پیامبر»، «امامِ حی» و «راه» سخت خواهد پرسید. این نگاه، انسانها را نه بر اساس فضیلتهای اکتسابی، که بر اساس این علمِ پایهای درجهبندی میکند.
دانشجوی حقیقی، پیش از هر چیز، جویای این «علم ثلاثه» است. و لذا باید پرسید؛ اعتراضش بر چه اساسی است؟ آیا اعتراض یک گونه قیام بوده است؟ آیا برآمده از آگاهی نسبت به «ظلم» است، یا تبعیتی کورکورانه؟ آیا قیامش برای «فیلم» است، یا برای «حق»؟ آیا خونش را برای راه و گفته دیگران و چون دیگری گفته بود داد، یا برای «شناخت»؟ اینها پرسشهایی است که تقدس یک حرکت را تعیین میکند، نه صرفِ عنوانِ «دانشجو» بودن که همه این موارد مورد بحث است.
پدربزرگ ما همیشه مثال قشنگی میزد؛ او میگفت که زندگی مثل جلسه امتحانی است با یک سؤال ۹۹ نمرهای و ۹۹ سؤال یک نمرهای. عقل و خرد میگوید اول آن یکی سؤال بزرگ را پاسخ بده؛ «خودت را بشناس، خدایت را بشناس، راهت را بشناس، امامت و پیغمبرت را بشناس». بعد، با فراغت بال، به سراغ آن ۹۹ فضیلت برو.
۱۶ آذر، روز پرسش از این «علم ثلاثه» در وجود دانشجو است. روزی برای یادآوری این که قداست، نه در تاریخ، که در حقیقتجویی ریشه دارد. دانشجویی که خود را نشناسد، عقیدهاش سست باشد و تزکیهنفس را فراموش کند، حتا با مدرک دکترا، شاید تنها دارندهای از یک «فضیلت» باشد، نه یک «فریضه».
بنابراین بیاییم امروز، به جای شعارهای کلیشهای، از دانشجو بپرسیم؛ معیارت چیست؟ علمت را بر چه پایهای بنا کردهای؟ آیا میدانی که نخستین نمرهات، شناخت «خود» و «حق» است؟
شاید این است درس بزرگی که برای روز دانشجو بایستی در نظر بگیریم که؛ «دانش بیتزکیه، گمراهی است، و تزکیه بیدانش، محال.»
