توسعه شبکه سامانههای هوشمند ثبت تخلف در قم؛
زهره نعلبندی
شاخه سبز- طرح توسعه شبکه هوشمند در قم با بودجهای حدود ۳۶ میلیارد تومان از محل منابع داخلی شهرداری و تسهیلات ماده ۱۶ قانون درآمدهای پایدار اجرا شده است. پس از اجرای مرحله نخست، آمارها نشان میدهد تخلفات سرعت و عبور از چراغ قرمز حدود ۱۸ درصد کاهش یافته است.
کارشناسان حوزه هوشمندسازی شهری معتقدند قم میتواند الگوی مناسبی برای شروع تحول دیجیتال شهری در سایر مناطق کشور باشد.
به گزارش خبرنگار شاخه سبز، در سال جاری با راه اندازی مجدد سامانههای ثبت تخلف طرح ترافیک و خطوط ویژه در قم گام تازهای در مسیر هوشمندسازی شهر قم برداشته شد. بنا بر اعلام مدیر مرکز کنترل ترافیک شهرداری قم، مرحله جدید طرح «قم هوشمند» با راهاندازی ۹۲ سامانه هوشمند ثبت تخلف شهری آغاز شده است؛ اقدامی که به گفته مسئولان، قرار است راه را برای کاهش تصادفات، افزایش نظم ترافیکی و مدیریت علمیتر جریان عبور و مرور هموار سازد.
قم طی سالهای اخیر با رشد سریع جمعیت، افزایش وسایل نقلیه شخصی و فشار ترافیکی در محورهای زیارتی و گردشگری روبهرو بوده است. در چنین شرایطی، شهرداری قم به همکاری پلیس راهور تصمیم گرفته ساختار سنتی پایش ترافیک را به الگوی هوشمند مبتنی بر داده تبدیل کند. بر اساس اعلام رسمی، از ابتدای پاییز سال جاری نصب و فعالسازی ۹۲ سامانه جدید در نقاط مختلف شهر از جمله میدان روحالله، بلوار امام علی، محور جمکران، و بزرگراه شهید صدوقی انجام شده است.
این سامانهها قادر هستند تخلفات عبور از چراغ قرمز، سرعت غیرمجاز، توقف در مسیر امداد، عبور از خط ویژه و برخی تخلفات نوری را به صورت لحظهای ثبت و به مرکز کنترل ارسال کنند.
مدیر مرکز ترافیک شهرداری قم با اشاره به برخی برداشتهای نادرست درباره کارکرد دوربینهای ترافیکی بیان کرد: گاهی تصور میشود دوربینها صرفا برای اعمال جریمه و ایجاد نارضایتی نصب شدهاند، در حالی که واقعیت موضوع چیز دیگری است. زمانی که بدانیم سالانه بیش از 100 نفر تنها در داخل شهر قم جان خود را از دست میدهند و این عدد به معنای داغدار شدن حدود 100 خانواده در این شهر است که غالبا نیز جوانان را شامل میشود، وظیفه ما سنگینتر میشود.
محسنی مطلق تاکید کرد: درواقع دوربینها ابزار جریمه نیستند، بلکه ابزاری برای ایمنسازی مسیرها و ارتقای امنیت تردد شهروندان بهشمار میروند. هدف اصلی از نصب و توسعه این تجهیزات، افزایش ایمنی معابر و کاهش تصادفات است.
مدیر مرکز ترافیک شهرداری قم بیان کرد: در این فرآیند، وضعیت شهر قم در 5 حوزه از جمله آمار و وضعیت تصادفات، با شهرهای شاخص و مهم کشور و همچنین سایر شهرها مورد مقایسه قرار گرفت. واقعیت این است که در حوزه تصادفات، وضعیت مطلوبی را تجربه نمیکردیم و همچنان نیز با چالشهایی در این زمینه مواجه هستیم.
محسنی مطلق با اشاره به دیگر شاخصهای مورد بررسی تصریح کرد: موضوع هوشمندسازی پارکینگها، هوشمندسازی تقاطعها، وضعیت دوربینهای نظارتی و به طور کلی شاخص هوشمندسازی به عنوان ابزار کمکی در مدیریت ترافیک، از محورهای مهم این برنامه بود. در گذشته، عملا هوشمندسازی پارکینگها در سطح شهر قم وجود نداشت.
وی در تشریح وضعیت سامانههای ثبت تخلف در شهر قم گفت: تا پایان سال 1401، مجموعاً 13 سامانه ثبت تخلف در شهر فعال بود که از این تعداد، 7 سامانه مربوط به ثبت سرعت و 6 سامانه مربوط به ثبت پلاک بود و در حوزه ثبت تخلف عبور از چراغ قرمز، عملاً اقدام خاصی صورت نگرفته بود.
مدیر مرکز ترافیک شهرداری قم با اشاره به روند توسعه این سامانهها اظهار کرد: وضعیتی که امروز با آن مواجه هستیم، حاصل کمتر از دو سال فعالیت مستمر است؛ بهگونهای که از پایان سال 1401 تا امروز، تعداد سامانهها بهطور چشمگیری افزایش یافته است. اکنون 61 سامانه ثبت سرعت هوشمند فعال در مدار قرار دارد. 10 سامانه پلاکخوان و 20 سامانه عبور از چراغ قرمز در شهر مقدس قم موجود است.
تحلیلهای اولیه شهرداری نشان میدهد که اجرای سامانههای هوشمند علاوه بر آثار مستقیم ترافیکی، به ارتقای فرهنگ رانندگی در سطح شهر نیز کمک کرده است. کاهش حجم درگیریها و برخوردهای حضوری با مأموران راهور، جلوگیری از بیعدالتی در اعمال قانون، و افزایش حس امنیت شهری از دیگر نتایج است.
بسیاری از شهروندان نیز اظهار کردهاند که حضور سامانههای هوشمند باعث شده در رفتار رانندگی خود دقت بیشتری داشته باشند.
طرح توسعه شبکه هوشمند در قم با بودجهای حدود ۳۶ میلیارد تومان از محل منابع داخلی شهرداری و تسهیلات ماده ۱۶ قانون درآمدهای پایدار اجرا شده است. حدود یکسوم از این هزینه صرف تجهیز سختافزار، دوربین و شبکه فیبر نوری شده و بقیه برای نرمافزارها و آموزش نیروهای انسانی هزینه گردیده است.
بر اساس اسناد برنامه پنجساله شهرداری، مرحله دوم این طرح در سال ۱۴۰۵ آغاز خواهد شد که طی آن سامانهها به هوش مصنوعی تشخیص الگوهای رفتوآمد و حتی برآورد سطح آلودگی هوا مجهز میشوند. به گفته مسئولان، هدف نهایی تبدیل قم به «شهر هوشمند زیارتی» است؛ شهری که در آن فناوری نهتنها نظم را افزایش دهد، بلکه تجربه حضور زائر و شهروند را نیز راحتتر و ایمنتر سازد.
شهرداری قم همچنین اعلام کرده در حال بررسی امکان اتصال سامانههای ترافیک به مرکز مدیریت بحران استان است تا در شرایط خاص، مانند نیمه شعبان یا مراسم بزرگ اربعین، دادههای ترافیکی در تصمیمگیریهای فوری مورد استفاده قرار گیرد.
اجرای موفق این طرح در قم با استقبال وزارت کشور و سازمان شهرداریها مواجه شده است. چند استان دیگر از جمله مشهد، شیراز و زنجان نیز اعلام کردهاند قصد بررسی مدل قم را برای پیادهسازی در شهر خود دارند. کارشناسان حوزه هوشمندسازی شهری معتقدند قم میتواند الگوی مناسبی برای شروع تحول دیجیتال شهری در سایر مناطق کشور باشد؛ زیرا ترکیبی از مسیرهای زیارتی، ترافیک محلی و گردشگری را داراست.
طرح توسعه شبکه هوشمند ثبت تخلف در قم نه تنها گامی در مسیر نظمبخشی به عبور و مرور شهری است، بلکه نمادی از ورود مدیریت شهری به عصر دادهمحور و هوش مصنوعی محسوب میشود. هرچند هنوز چالشهایی مانند نگهداری بلندمدت تجهیزات و هماهنگی میان نهادها باقی است، اما حرکت آغاز شده نشان میدهد قم بهدرستی در مسیر تبدیل شدن به یکی از نمونههای شاخص شهرهای هوشمند کشور قرار گرفته است.
