فاطمه مداح نظری - بخش عمدهای از جمعیت کشور در شهرهای بزرگ متمرکز هستند و نوعاً مشکلات مشترکی دارند، درنتیجه راه حلها نیز مشترک است. شهر قم یکی از نادرترین شهرهایی است که مدیریت آن بیش از ۱۰ سال تثبیت داشته و این از هوشمندی شورای شهر قم است.
استان قم از نظر تاریخی و فرهنگی یکی از مهم ترین مناطق ایران است و بخش عمده ای از میراث فرهنگی، تاریخی و دینی کشور در این منطقه قرار دارد. در این استان، حرم مطهر حضرت معصومه (س) به عنوان مکان های مقدس شیعه شناخته شده است و سالانه میزبان میلیون ها زائر و پیرو مذهبی می باشد. علاوه بر حرم مطهر، آثار تاریخی و باستانی مهمی همچون قلعه نوجوان، ارگ فین و تپه حسین آباد نیز در این استان وجود دارد. در زمینه اقتصادی، استان قم دارای بخشهای مختلفی از جمله صنعت، کشاورزی، معدن و خدمات است. صنعت، یکی از بخش های اصلی اقتصادی این استان بوده و صنایعی مانند غذایی، خودروسازی، نساجی، ساختمانی، الکترونیک و… در آن فعال هستند.
شهر قم، بهعنوان یکی از شهرهای مذهبی و تاریخی ایران، با چندین مشکل و چالش روبهرو است که بر کیفیت زندگی شهروندان تأثیر میگذارد. برخی از مشکلات اصلی شهر قم عبارتند از:
1. ترافیک و آلودگی هوا: با افزایش جمعیت و تردد زیاد زائران و مسافرین، ترافیک سنگین و آلودگی هوا در قم مشکلات جدی ایجاد کرده است.
2. کمبود فضای سبز و مناطق تفریحی: نبود فضای کافی برای گذران اوقات فراغت و حفظ محیطزیست باعث کاهش کیفیت محیط زیستی شهر شده است.
3. ساخت و ساز غیرمجاز و توسعه ناپایدار: رشد سریع و بیرویه در قسمتهایی از شهر، باعث کاهش نظم و برنامهریزی مناسب در توسعه شهری شده است.
4. تراز و زیرساختها: ضعف در تامین زیرساختهای حملونقل، آب، برق و فاضلاب در بخشهایی از شهر، مشکلات اساسی برای ساکنان به وجود آورده است.
5. مشکلات اقتصادی و بیکاری: با وجود فرصتهای مذهبی و فرهنگی، برخی مناطق با مشکل بیکاری و پایین بودن سطح درآمد مواجه هستند.
6. بحران منابع و بحران آب: گسترش مصرف و کاهش منابع آبی، بهخصوص در بخش کشاورزی و مصرف شهری، چالشهای زیستمحیطی و اقتصادی ایجاد کرده است.
این مشکلات نیازمند برنامهریزی شهری و مدیریت جامع است تا کیفیت زندگی و پایداری شهر قم بهبود یابد.
برخی از نقاط قوت که این استان را از بقیه نقاط کشور متمایز می کند عبارتند از:
وجود حرم مطهر حضرت معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران به عنوان دومین مرکز زیارتی کشور؛
وجود حوزه های علمیه و علماء و مراجع تقلید به منظور تربیت طلاب و فضلای علوم دینی برای جهان تشیع و گستردگی رشته های علوم انسانی در مراکز آموزش عالی بهره مندی از زمینه ها و زیرساخت های مناسب فرهنگی و مذهبی؛
وجود فضای معنوی و فرهنگی و سرمایه انسانی متعهد جهت امور تولید، برخورداری از موقعیت جغرافیای ویژه و استقرار در مسیر چهارراه مواصلاتی کشور، همجواری با قطب های صنعتی نزدیکی به بازارهای بزرگ مصرف، نزدیکی به فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) و وجود راه های با دسترسی بالا در راه آهن محدودیت احداث کارخانه ها در شعاع ۱۲۰ کیلومتری.
همچنین نقاط ضعف استان نیز شامل موارد زیر می باشد:
کمبود جدی آب در محدوده حوضه های آبریز استان؛
استقرار ناموزون و نامناسب واحدهای صنفی صنعتی آلاینده محیط زیست در سطوح شهر قم و حاشیه شهر؛
شرایط سخت محیطی وسعت اراضی بیابانی و پیش روی کویر.
در پژوهش دیگری نیز در خصوص چالش های استان قم چنین آمده است: عمده ترین مشکلات استان قم شامل موارد زیر می شود که در گزارش پیش رو به آنها پرداخته ایم:
روند رو به رشد بیابانزدایی
فرسودگی بافت شهری
ضعف در سیستم دفع فاضلاب شهری
فرسودگی ماشینآلات جهت بهرهبرداری از معادن
خراب بودن آبشیرینکنهای روستاهای منطقه مثل قمرود و جعفریه
ضعف زیرساختهای خدماترسانی به زائران و گردشگران
ضعف در زیرساخت شهری از جمله نبود حمل و نقل عمومی (اتوبوس)
حاشیهنشینی و رواج تکدیگری و افزایش شمار دختران فراری (بیشتر از استانهای دیگر به این شهر روی میآورند.)
مشکلات سوء مدیریتی کلان در این استان
بیکاری- ضعف زیرساختهای صنعتی و کشاورزی
مهاجرپذیری بالا
مواصلاتی و جادهای- راههای مواصلاتی بین روستاها و شهر قم
کمآبی (کشاورزی)
کمبود اراضی مستعد کشاورزی و از بین رفتن کشاورزی
افزایش آمار طلاق
برخی از اهالی رسانه در خصوص مشکلات این شهر مطالبی را عنوان کرده اند و بارها برای مشكل های استان قلم زده اند و دغدغه شان رفع این مشكل هاست ولی گاه، گوشی برای شنیدن وجود ندارد و گاه اراده ای برای عمل نمی یابند. اما همچنان پیگیری مشكل های جامعه و مطالبه آنها را از مسئولان پیگیری می كنند.
سخنان اهل رسانه مبتنی بر نظرات مردمی است و مردم كمبود زیرساخت های تفریحی را از مشكل های مهم قم دانستند و معتقدند: نسبت به توسعه زیرساخت های مناسب برای تفریح سالم در قم به منظور پر كردن مناسب اوقاف فراغت نوجوانان و جوانان باید توجه بیشتری شود. وی تببین نشدن تفریح حلال متناسب با فضای فرهنگی را از دیگر مشكل های مهم قم دانست و افزود: درگذشته به دلیل نبود نگاه جامع، نسبت به توسعه زیرساخت های تفریح حلال در قم بی توجهی شده است كه این امر موجب شده تا امروز قم از ضعف زیرساخت های تفریحی سالم رنج ببرد.
ایجاد فضای باز در حوزه هنر را یکی از مطالبات مردمی است. دامنه فعالیت برای هنرهای مختلف در استان را نباید تنگ كرد بلكه علاوه بر ایجاد فضای بازتر برای هنرمندان، باید مسئولان و متولیان امر مراقبت لازم را داشته باشند تا این فعالیت های هنری متناسب با فرهنگ و حساسیت های مذهبی در قم باشد.
