زهره مهرنوروزی- یکی از مسائل مورد توجه فعالان جمعیت نگرانی از فردای جمعیت ایران است، اما به نظر می رسد ظرفیت روستاها در جوانی جمعیت مغفول مانده است. اخرین سفرم به یکی از روستاها به یکی از روستاهای خوش آب و هوا مرا به تعجب وا داشت که در کوچه های این محلات جز صدای پرندگان چیزی شنیده نمی شد وقتی با اهالی روستا به گفتگو نشستم به اتفاق می گفتند فرزندان ما علاقه ای به تعدد فرزند و یا ازدواج ندارند. امروزه شاهد هستیم که برخی زوجین، ترجیح می¬دهند فرزندی نداشته باشند یا فرزندآوری را به تأخیر بیندازند، برخی دیگر فاصله بین موالید را افزایش می¬دهند، برخی از آنها تک فرزندی را انتخاب کرده و زوجین مسن¬تر نیز فرزندآوری را متوقف می¬سازند. تداوم این روند به تدریج ساختار سنی جمعیت را از وضعیت جوانی خارج کرده و آن را به سوی سالخوردگی قریبالوقوع سوق خواهد داد که خود یک نگرانی بسیار جدی است. به موازات پایین آمدن فرزندآوری و حضور سالمندان در جامعه، نیروی کار به شدت دچار افت و ضعف خواهد شد.
حقیقیت این است که یکی از محورهای راهبردی در مسیر جوانی جمعیت، تسهیل ازدواج جوانان و ترویج فرزندآوری بهموقع و پرتعداد بهویژه در مناطق روستایی است؛ مناطقی که قلب تپنده فرهنگ و ارزشهای اصیل خانوادگی به شمار میآید. امروز کشور ما از نظر شاخصهای سلامت در جایگاه مهمی قرار دارد رفاه در روستاهای ما افزایش یافته است سطح زندگی روستاییان به شدت به زندگی شهری نزدیک شده است. کشاورزی ها مکانیزه شده است و دیگر از آن سخت های کشاورزی سنتی خبری نیست. در موضوع حیاتی جوانی جمعیت که یکی از اولویتهای اصلی جمهوری اسلامی ایران است، وزارت بهداشت نقش فعال و کلیدی ایفا میکند. سلامت اجتماعی، پویایی نسل آینده و جوانی جمعیت، همگی وابسته به تصمیمات هوشمندانه در سطح سیاستگذاری و اجراست. براساس دادههای سال ۱۴۰۲ سازمان ثبت احوال کشور، نرخ ازدواج در مناطق روستایی ۷.۵ به ازای هر هزار نفر جمعیت است که بالاتر از میانگین ملی است؛ میانگین سن ازدواج در روستاها برای زنان ۲۳ سال و برای مردان ۲۶ سال گزارش شده که کمتر از میانگین سن ازدواج در شهرهاست؛ این آمار نشاندهنده آن است که روستاها همچنان در حفظ سنت ازدواج زودهنگام و تشکیل خانواده پیشتازهستند، هرچند با چالشهایی نظیر مهاجرت جوانان به شهرها و کاهش جمعیت روستایی مواجه هستند. حفظ تعادل جمعیتی، کاهش جمعیت روستاها به معنای ناپایداری اقتصادی و افزایش فشار بر زیرساختهای شهری است، تقویت فرهنگ اصیل خانوادگی: خانوادههای روستایی در الگوهای فرزندپروری، انسجام اجتماعی و تربیت نسلی نقش مؤثرتری دارند، پتانسیل بالای اشتغالزایی: ظرفیتهای موجود در کشاورزی، دامپروری و گردشگری روستایی میتواند بستری برای تأمین معیشت پایدار جوانان باشد. از جمله چالشهای جدی در مناطق روستایی، ضعف دسترسی به خدمات بهداشتی، درمانی، آموزشی و تفریحی در برخی نقاط است همچنین گرایش جوانان به مهاجرت برای تحصیل یا اشتغال در شهرها، تهدیدی جدی برای پایداری جمعیت روستایی محسوب میشود. برای رفع این موانع، همکاری چندبخشی بین نهادهای دولتی، خصوصی و گروههای مردمنهاد ضروری است. وزارت بهداشت میتواند با توسعه مراکز بهداشتی درمانی، ایجاد پایگاههای مشاوره خانواده و تقویت شبکه مراقبتهای بهداشتی در روستاها نقشآفرینی کند. در همین راستا، مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس با تدوین محتوای آموزشی پیرامون ازدواج آسان و فرزندآوری بهموقع، و انجام مشاورههای سبک زندگی سالم توسط بهورزان و مراقبین سلامت، گامهای مؤثری در آموزش و فرهنگسازی برداشته است. از سوی دیگر، مراکز بهداشتی با ارائه خدمات رایگان مراقبتهای بارداری و برگزاری کلاسهای مشاوره زایمان طبیعی، به زنان جوان روستایی برای داشتن زایمان سالم و طبیعی یاری میرسانند. روستاها نهتنها نگهبانان هویت ملی ما هستند بلکه نقشی تعیینکننده در عبور کشور از بحران جمعیتی دارند. با تقویت خدمات مشاورهای، غربالگری و مراقبتی، و مشارکت فعال ریشسفیدان و گروههای محلی، میتوان روستاها را به کانونهایی پرجمعیت و سرشار از امید تبدیل کرد. جوان روستایی امروز، پدر و مادر آیندهای است که میتواند ایران را سرزنده و پویا نگه دارد پس لازم برنامه ریزان حوزه جمعیت روستا ها را دریابند.
